Av. Tuncay Dolu

KIDEM TAZMİNATI NEDİR NASIL ALINIR?

Av. Tuncay Dolu

  • 3208

KENDİ İSTEĞİYLE İŞTEN AYRILAN İŞÇİ KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR Mİ ? KIDEM TAZMİNATI NEDİR NASIL ALINIR?

 

Kıdem tazminatı nedir?

Kıdem tazminatı, İş Kanununda gösterilen fesih hallerinde, en az bir yıllık ça­lışması olan işçiye veya işçinin ölümü halinde de işçinin geride kalanlarına işveren tarafından ödenmesi gereken paradır.

4857 sayılı İş Kanununun 120. Maddesi gereğince 1475 sayılı eski İş Kanu­nunu kıdem tazminatının düzenleyen 14. maddesindeki esaslara göre kıdem tazminatı ödenmektedir.

Kıdem Tazminatının Ödenebilmesinin Koşulları Nelerdir?

 1475 sayılı eski İş Kanunu’nun bugün yürürlükte olan 14. maddesine göre, kı­dem tazminatına hak kazanma şartları şöyle sıralanabilir:

1.    4857 Sayılı İş Kanuna tabi bir işçinin bulunması,

2.    İşçinin o işveren emrinde en az bir yıl çalışmış olması,

3.    İş akdinin, aşağıda belirtilen biçimlerde sona ermesi:

a.     İşveren tarafından 4857 sayılı İş Kanunun 25/ll Maddesinde gösterilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri nedenler dışında hizmet akdinin feshedilmesi durumunda,

b.    İşçi tarafından 4857 Sayılı İş Kanunun 24. maddesinde sayılan nedenlerden dolayı iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda,

c.     Muvazzaf askerlik hizmetinin ifası için iş sözleşmesinin feshedilmesi du­rumunda,

d.    İşçinin bağlı bulunduğu kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme alması amacıyla iş söz­leşmesinin feshedilmesi durumunda,

e.    Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içinde kendi rızası ile iş ak­dini sona erdirmesi durumunda,

f.      İşçinin ölümü sebebiyle iş sözleşmesinin son bulması durumunda.

4. 506 Sayılı Kanunun 60 ncı maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanu­nun Geçici 81. maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılma­ları nedeniyle işçi kıdem tazminatı almaya hak kazanır.

Bu maddeyi şöyle açabiliriz:

Kadın ya da erkek en az 4500 günü olanlar, işlerinden ayrılıp evlerinde emekliliği beklemek için SGK’ dan yazı alıp işverene vererek aynı gün iş­yerlerinden kıdem tazminatlarını alıp ayrılabilirler.

İster kadın olsun ister erkek en az 15 yıldan beri sigortalı olanlar ve en az 3600 gün sayısını tamamlayanlar, emeklilik yaşlarını beklemek için SGK’ dan yazı alıp işverene vererek aynı gün işi bırakıp işyerinden kıdem tazminatı alarak ayrılabilirler.

Kıdem Tazminatı İlişkin Önemli Notlar:

ü  İşçilerin kıdemleri, hizmet akdinin devam etmiş veya fasılalarla yeniden akdedilmiş olmasına bakılmaksızın aynı işverenin bir veya değişik işyerle­rinde çalıştıkları süreler göz önüne alınarak hesaplanır.

ü  İşyerlerinin devir veya intikali yahut herhangi bir suretle bir işverenden başka bir işverene geçmesi veya başka bir yere nakli halinde işçinin kıde­mi, işyeri veya işyerlerindeki hizmet sözleşmeleri sürelerinin toplamı üzerinden hesaplanır.

ü İşyerinin devri veya herhangi bir suretle el değiştirmesi halinde işlemiş kı­dem tazminatlarından her iki işveren sorumludur. Ancak, işyerini devreden işverenlerin bu sorumlulukları işçiyi çalıştırdıkları sürelerle ve devir esna­sındaki işçinin aldığı ücret seviyesiyle sınırlıdır.

ü  12.07.1975 tarihinden evvel işyeri devrolmuş veya herhangi bir suretle el değiştirmişse devir mukavelesinde aksine bir hüküm yoksa işlemiş kıdem tazminatlarından yeni işveren sorumludur.

ü T.C. Emekli Sandığı Kanunu ve Sosyal Sigortalar Kanununa veya yalnız Sosyal Sigortalar Kanununa tabi olarak sadece aynı ya da değişik kamu ku­ruluşlarında geçen hizmet sürelerinin birleştirilmesi suretiyle Sosyal Sigor­talar Kanununa göre yaşlılık veya malullük aylığına ya da toptan ödemeye hak kazanan işçiye, bu kamu kuruluşlarında geçirdiği hizmet sürelerinin toplamı üzerinden son kamu kuruluşu işverenince kıdem tazminatı ödenir. Bu maddede belirtilen kamu kuruluşlarında işçinin hizmet akdinin evvelce bu maddeye göre kıdem tazminatı ödenmesini gerektirmeyecek şekilde so­na ermesi suretiyle geçen hizmet süreleri kıdem tazminatının hesabında dikkate alınmaz.

ü Aynı kıdem süresi için bir defadan fazla kıdem tazminatı veya ikramiye ödenmez.

ü Kıdem tazminatının hesaplanması, son ücret üzerinden yapılır. Parça başı, akort, götürü veya yüzde usulü gibi ücretin sabit olmadığı hallerde son bir yıllık süre içinde ödenen ücretin o süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama ücret bu tazminatın hesabına esas tutulur.

ü Tazminata esas ücret, işçinin işten ayrılma tarihi ile hesaplanır.

ü Kıdem tazminatına esas olacak ücretin hesabında ücrete ilaveten işçiye sağ­lanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün akdi ve kanundan doğan menfaatler de göz önünde tutulur.

ü Kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi sebebiyle açılacak davanın sonunda hâkim gecikme süresi için, ödenmeyen süreye göre mevduata uy­gulanan en yüksek faizin ödenmesine hükmeder. İşçinin mevzuattan doğan diğer hakları saklıdır.

ü Kıdem tazminatı ile ilgili 30 günlük süre hizmet sözleşmeleri veya toplu iş söz­leşmeleri ile işçi lehine değiştirilebilir.

ü İşçinin ölümü halinde yukarıdaki hükümlere göre doğan tazminat tutarı, kanuni mirasçılarına ödenir.

ü Kıdem tazminatından doğan sorumluluğu işveren şahıslara veya sigorta şirketlerine sigorta ettiremez.

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

      1475 sayılı İş 14 üncü maddesinde; “...işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler içinde aynı oran üzerinden ödeme yapı­lır. ” hükmü vardır.

      Kıdem tazminatının hesaplanması son brüt ücret üzerinden yapılır. Kıdem tazminatına esas olacak ücretin hesabında, son brüt ücrete ilaveten işçiye sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün olup bu son ücrete tekabül eden menfaatler hem ayni hem de nakdi olanları göz önünde bulundurulmalıdır.

      Kıdem tazminatına eklenecek tutarın hesaplanması için işçinin işten ayrıldığı ta­rihten geriye doğru bir tam yıl içinde ödenmiş olan ücret ve ayni ve nakdi hakları toplanıp 365 güne bölünür ve sonra çıkan rakam 30 ile çarpılarak brüt ücret ilave edilir. Ancak, süreklilik arz et­meyen, cep harçlığı, bayram harçlığı gibi ödemeler kıdem tazminatına yansıtılacak nitelikteki ödemelerden değildir ve hesaplamaya dâhil edilmemelidir.

Yazarın Diğer Yazıları